W grudniu 2022 roku, na wniosek burmistrza Kopaczewskiego, miasto stało się prawnym właścicielem zniszczonego zespołu młyńskiego wpisanego rejestru zabytków nieruchomych województwa warmińsko-mazurskiego.
Już od wiosny 2022 roku trwały konsultacje z Warmińsko-Mazurskim Konserwatorem Zabytków w zakresie możliwości dostosowania budynków młyńskich do celów muzealnych. Wyniki negocjacji okazały się korzystne, władze konserwatorskie uznały, że jedyną szansą na uratowanie zachowanych reliktów młyna jest wprowadzenie do obiektu funkcji muzealnej. Na podstawie zachowanych materiałów archiwalnych stwierdzono ponadto, że dopuszczalna będzie rozbudowa i nadbudowa kompleksu młyńskiego. Wszystko po to, by w zrewaloryzowanym zespole architektonicznym mogły być realizowane wszystkie strategiczne zadania muzealne. – mówi dr Wiesław Skrobot, Pełnomocnik Burmistrza ds. Przestrzeni Publicznej.
„Mam 100- procentowe przekonanie, że nasz samorząd podjął dobrą decyzję, biorąc na swoje barki tę trudną inwestycję. Jestem przekonany, że poradzimy sobie z tym wyzwaniem. W pierwszej kolejności młyn trzeba zabezpieczyć, by nie zagrażał bezpieczeństwu, nie niszczał i nie powodował dalszych strat wizerunkowych dla miasta. Nad tym już pracujemy, 18 kwietnia podpisaliśmy umowę z projektantem na przygotowanie dokumentacji zabezpieczenia starego młyna. Szukamy także możliwości pozyskania środków zewnętrznych na realizację naszego celu, jakim jest muzeum” – mówi Burmistrz Miasta Iławy Dawid Kopaczewski
Trzeba mieć świadomość, że kształt zespołu młyńskiego, który znają powojenni mieszkańcy Iławy, nie jest tożsamy nawet z układem z początku XX wieku. Na zachowanych zdjęciach archiwalnych widać wyraźnie, że budynek gospodarczy był usytuowany wzdłuż strugi młyńskiej i nie był murowany. Zapewne wzniesiono go w odeskowanej konstrukcji szachulcowej i przebudowano wraz z budynkiem głównym około roku 1912. W kompleksie młyńskim znajdowały się także inne mniejsze zabudowania gospodarcze, które widać na starych planach miasta. Nie będzie zatem nic nagannego w podjęciu projektu powiększającego kubaturę przyszłego muzeum na bazie reliktów młyna. Projekt będzie uwzględniał dynamikę zmian w przestrzeni urbanistycznej Iławy, będzie formą uaktywnienia historycznego procesu zmian, które zawsze towarzyszą rozwojowi miast. Rozbudowa młyna zwiększy więc jego możliwości.
W semestrze zimowym 2022/2023, Zuzanna Gębora i Mateusz Sokołowski, studenci Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej, pod opieką Prof. Danuty Kłosek-Kozłowskiej przygotowali całkowicie bezpłatnie dwie koncepcje przedprojektowe kompleksu młyńskiego, uwzględniające jego muzealną funkcję.
Obie koncepcje, z racji swego przedprojektowego charakteru, ograniczają się do rewaloryzacji zachowanej substancji architektonicznej głównego budynku młyna i budynku gospodarczego. Prace te dają jednak możliwość zobrazowania istotnych potencjałów otoczenia ruin młyna. Głównym potencjałem tego otoczenia jest Wyspa Młyńska, której urządzona przestrzeń będzie mogła być w wieloraki sposób wykorzystywana do realizacji działań muzealnych. Równie istotna jest struga młyńska, której zamulone i zanieczyszczone koryto potrzebuje ożywienia i renaturyzacji.- dodaje Skrobot.
Co zaproponowali nam studenci?
Koncepcja Zuzanny Gębory zakłada utworzenie na bazie młyna miejsca rekreacji kulturalnej, łączącej funkcję muzealną z obiektem restauracyjno-kawiarnianym, punktem informacji turystycznej i księgarnią regionalną. Interesująca jest propozycja architektoniczna obiektu i sposób aranżacji otoczenia. Dominują głównie przeszklenia bryły budynku głównego, nadające obiektowi cechy lekkości, jasności i przestrzenności. Nie bez znaczenia jest także odwołanie się autorki koncepcji do potencjału miejsca w kontekście osi ulicy Kościuszki jako istotnej osi miastotwórczej.
Z kolei koncepcja Mariusza Sokołowskiego proponuje jako dominującą funkcję muzealną, której dopełnieniem jest kawiarnia. Architektonicznie jest to propozycja bardziej zachowawcza w bryle, ale z doświetleniem wnętrz (z antresolami) przestrzennymi przeźroczami w zachodniej połaci dachu. Ciekawą propozycją jest mostek przerzucony na strugą młyńską, który - przez to, że łączy się z tarasem kawiarnianym - aranżuje dodatkową przestrzeń rekreacyjną. Podobnie jak w przypadku koncepcji Zuzanny Gębory, tu również podkreślone zostało miastotwórcze znaczenie młyna, jako dominanty w węźle ulic Kościuszki i Ostródzkiej.
Obie koncepcje to nie projekty, to jedynie próby zewnętrznego spojrzenia na sytuację urbanistyczną tego fragmentu Iławy, przedprojektowe odsłonięcie niektórych potencjałów zespołu młyńskiego, Wyspy Młyńskiej, wodnych ram Iławki i strugi młyńskiej – wszystko w kontekście przyszłej muzealnej funkcji obiektu. – podsumowuje Wiesław Skrobot
Te przygotowane przez studentów koncepcje pokazują możliwości w odbudowie młyna. To także wstęp do dyskusji nad przyszłością tego budynku. Jestem przekonany, że będzie on wizytówką naszej Iławy. Pragnę serdecznie podziękować Pani profesor Kłosek-Kozłowskiej oraz studentom Pani Zuzannie i Panu Mateuszowi za zaangażowanie i inspirujące prace. – podsumowuje Burmistrz Miasta Iławy Dawid Kopaczewski.
